Prezentacja - TAK, sprzedaż – NIE. Zmiany w przepisach o prawach konsumenta.

Z pewnością każdy ma wśród rodziny lub znajomych kogoś (lub on sam), kto dał się namówić na zakup garnków ze stopu metali pochodzących z promu kosmicznego albo zestawu nie tępiących się noży, dodatkowo - w bardzo okazyjnej cenie. Takie „unikatowe” produkty często proponowane są podczas targów, pokazów, zorganizowanych prezentacji lub w czasie domowych wizyt przedstawicieli handlowych. Prezes UOKIK do tej pory nałożył już kilka rekordowo wysokich kar na podmioty, które podczas tego typu wydarzeń, naruszały zbiorowe interesy konsumentów. Można tutaj wspomnieć o niedawnej decyzji ww. organu z dnia 15 czerwca 2022 r. numer RBG - 4/2022 nałożona na New Life spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Suchym Lesie.

To właśnie zwiększenie prewencyjnej ochrony konsumentów, zwłaszcza będących osobami starszymi, stało się powodem podjęcia zmian legislacyjnych, których celem jest wprowadzenie przepisów implementujących dyrektywę Omnibus do polskiego prawa.

UOKiK na wojnie z nieuczciwymi przedsiębiorcami

Jak zauważa sam projektodawca zmian do ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (dalej: „Ustawa”), decyzje wydawane przez Prezesa UOKiK nie zawsze są skuteczne. Często dochodzi do sytuacji, w której w celu uniknięcia odpowiedzialności, przedsiębiorcy dokonują przekształceń podmiotowych, w rezultacie których, w chwili wydawania decyzji albo później, w toku postępowania sądowego lub egzekucji kary pieniężnej, podmiot już nie istnieje. Problemem jest również to, że w cały proces manipulowania konsumentem przy sprzedaży produktu, zaangażowanych jest kilka podmiotów. Jeden odpowiedzialny jest za zaproszenie potencjalnych klientów na pokazy, inny je prowadzi, a inny zawiera z konsumentem umowy. Rozproszona odpowiedzialność utrudnia działania nie tylko Prezesa UOKiK, ale również dochodzenie roszczeń indywidualnych przez konsumentów. Wymieniony organ zwraca również uwagę, że dla skuteczności jego działań ma znaczenie także długotrwałość sądowej kontroli decyzji administracyjnych, która w obu instancjach wynosi średnio około 4 lat od jej wydania. Nie da się przy tym ukryć, że typy nieuczciwych działań przedsiębiorców na tym rynku cały czas ewoluują i stają się coraz bardziej wyrafinowane, a tym samym trudniejsze do zdefiniowania i zakwestionowania w oparciu o obowiązujące regulacje prawne.

Rozszerzenie zastosowania ustawy 

Nowelizacja Ustawy ma być remedium na te „bolączki” Urzędu. Rozszerza ona bowiem definicję umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa w ten sposób, że uwzględnia okoliczności towarzyszące targom czy pokazom zorganizowanym przez przedsiębiorcę (art.2 ust.2 lit. e Ustawy).

Wraz ze zmianami w prawie, kończy się era płacenia bezpośrednio przedstawicielom handlowych, czy też pilotom wycieczek za sprzedawane podczas nich produkty.  W przypadku zawarcia umowy podczas wycieczki albo nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu, przedsiębiorca nie może bowiem przyjąć płatności przed upływem terminu do odstąpienia od umowy, a ten, w tym przypadku wynosi 30 dni, a nie jak dotąd 14 (art. 17a w zw. z art. 27 ust. 2 Ustawy).

Nieważność umowy obejmującej usługi finansowe

Kamieniem milowym jest wprowadzony zakaz zawierania usług finansowych podczas pokazu lub wycieczki (dotyczy także oferowania produktów na tzw. raty 0%). Jeżeli pokaz nie odbędzie się na wyraźne zaproszenie (lub jeżeli przedsiębiorca nie jest w stanie wykazać tego faktu), to dodatkowo umowa dotycząca usług finansowych jest nieważna. W tym przypadku nieważność dotyczy samej umowy finansowej, nie umowy sprzedaży, co komplikuje stosunek przedsiębiorcy z bankiem lub innym podmiotem, który udzielił kredytowania.

Przedstawiciel na zaproszenie 

Nowelizowane przepisy przewidują jeden wyjątek umożliwiający przedsiębiorcom pozostanie przy sprzedaży bezpośredniej. Jest to wspomniane powyżej wyraźne zaproszenie przedstawiciela handlowego przez konsumenta do domu. Oznacza to jednak, że wymieniony będzie mógł pojawić się w miejscu zamieszkania konsumenta wyłącznie, gdy uzyskał potwierdzenie zaproszenia lub wyraźną zgodę na wizytę w domu potencjalnego nabywcy. W celu wykazania, że takie zaproszenie faktycznie miało miejsce, przedsiębiorca będzie musiał udokumentować ten fakt. Ustawa nie wprowadza jednak rygoru co do formy tego potwierdzenia. Może ona zostać zachowana w formie wiadomości e-mail, pisemnej ankiety wypełnionej przez konsumenta w trakcie targów, czy też potwierdzenie SMS-em itp. Przy zachowaniu wspomnianych wymogów, przedsiębiorca będzie mógł zarówno zawrzeć z konsumentem umowę finansową dotyczącą np. kredytowania zakupu, jak i przyjąć od niego  płatności przed upływem terminu do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni (art. 7ab Ustawy).

Szerszy katalog umów z prawem do odstąpienia 

Gdy przedsiębiorca pofatyguje się do domu konsumenta na nieumówioną wizytę i zawrze z nim umowę, nabywca może odstąpić od umowy: 

1. o świadczenie usług, za które konsument jest zobowiązany do zapłaty ceny, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną i uprzednią zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy, i przyjął to do wiadomości;

2. w której cena lub wynagrodzenie zależy od wahań na rynku finansowym, nad którymi przedsiębiorca nie sprawuje kontroli, i które mogą wystąpić przed upływem terminu do odstąpienia od umowy;

3. w której przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana, wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub służąca zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb;

4. w której przedmiotem świadczenia jest rzecz dostarczana w zapieczętowanym opakowaniu, której po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu.

Jest to novum wprowadzone w art. 38 Ustawy, które radykalnie poprawa sytuację konsumentów.

„Czy zastanawiali się Państwo nad montażem paneli fotowoltaicznych?”

Omnibus wpłynął również na wprowadzenie dwóch małych, acz ważnych zmian w ustawie prawo telekomunikacyjne. Zgodnie z zmienioną treścią przepis art. 172 ww. Ustawy, zakazane jest używanie telekomunikacyjnych urządzeń końcowych i automatycznych systemów wywołujących dla celów marketingu bezpośredniego lub przesyłania niezamówionej informacji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Zatem jeżeli konsument (abonent lub użytkownik końcowy) w wyraźny sposób nie zgodził się uprzednio na przekazywanie mu ofert zakupu fotowoltaiki, żaden przedsiębiorca nie może go takimi ofertami nagabywać. Przesyłanie niezamówionej informacji handlowej będzie zatem zabronione. Co więcej, w myśl ww. przepisów takie zachowanie stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. 

Przedsiębiorca będzie mógł uniknąć odpowiedzialności wyłącznie, gdy będzie mógł wykazać uprzednią zgodę klienta na określoną formę kontaktu.

Koszty większe niż korzyści?

Nowe przepisy z założenia mają brać w obronę osoby najbardziej podatne na agresywne techniki sprzedażowe. Osoby, które często przez zaciągnięcie zobowiązań finansowych na potrzeby zakupu superwygodnego łóżka do masażu, wpadały w spiralę zadłużenia, na postępowaniu upadłościowym kończąc. Z drugiej strony wprowadzone regulacje wpisują się w obserwowany od wielu lat schemat stopniowego ograniczania swobody gospodarczej poprzez wprowadzanie coraz to dalej idących zasad, w jaki sposób przedsiębiorca ma prowadzić swój biznes. Ustawodawca chce w ten sposób niejako zmusić przedsiębiorców do zachowań etycznych i uczciwych. Efekty tych działań będziemy mogli zobaczyć jednak dopiero za kilka lat patrząc m.in. na ilość kar nałożonych przez UOKiK za naruszenia przepisów wprowadzonych obecnie.